Over het algemeen kunnen we zeggen dat sporten gezond is. Het zorgt voor ontspanning en vermindert de kans op hart- en vaatziekten. Maar wist je dat te obsessief bezig zijn met sporten gevaren met zich mee kan brengen? Voor iemand met een sportverslaving gaat het verder dan alleen fit te blijven. Ze trainen excessief, zijn enorm bezig met hun voeding (calorieën tellen en verbranden) en zijn vooral op zoek naar hun endorfine high. Tegelijkertijd kan deze obsessie een zware aanslag op het lichaam zijn.
Wat is een sportverslaving?
Het is een vorm van gedragsverslaving waarbij iemand overmatig en dwangmatig sport. Er is een controleverlies op het gedrag van het sporten. In zo’n geval ben je obsessief bezig met het streven naar bijvoorbeeld meer snelheid, kracht of behendigheid. Bij iemand met deze vorm van verslaving, wordt het leven compleet beheerst door sporten. Hieruit ontstaan negatieve invloeden op mentale, fysieke, sociale en professionele aspecten van het leven.
Er zijn verschillende vormen van sportverslaving die zich op meerdere manieren kunnen uiten. Omdat sporten als een gezonde gewoonte wordt gezien, is het herkennen van een sportverslaving heel lastig. Kennis van de oorzaken en de bijbehorende signalen zijn hiervoor erg belangrijk.
Oorzaken van een sportverslaving
In de meeste gevallen draait een sportverslaving om de productie van endorfine. Dit is een morfineachtige stof die door ons lichaam wordt geproduceerd tijdens het sporten. Het geeft een gelukzalig gevoel. Bij hardlopers wordt het de runner’s high genoemd. Mensen met een sportverslaving zijn letterlijk verslaafd aan deze stof en missen de endorfine wanneer zij niet kunnen sporten door bijvoorbeeld ziekte. Deze mensen krijgen letterlijk last van afkickverschijnselen. Zij krijgen een verhoogde spierspanning, duizeligheid of zelfs hartkloppingen. De redenen om verslaafd te raken aan endorfine kunnen sterk verschillen. Soms is het zo simpel als het niet onder ogen willen komen van een probleem. Door de endorfine voel je dus even niks.
Vaak spelen psychologische, sociale en biologische factoren een rol bij de oorzaken van sportverslaving. Eetstoornissen zijn de grootste groep veroorzakers van sportverslaving. Deze stoornissen worden in verband gebracht met dwangmatig sporten en eetgedrag omtrent het sporten. Angststoornissen en depressies zijn voorbeelden van psychische problemen die een risico zijn en daardoor kunnen leiden tot een sportverslaving. Een laag zelfbeeld en perfectionisme zijn voorbeelden van risicofactoren voor sportverslaving die een oorsprong hebben in de persoonlijkheidskenmerken.
Hoge druk uit de maatschappij om gezond en fit te leven is een sociale factor die sporten verslavend maken. We leven in een prestatiegerichte cultuur, en de druk wordt versterkt door sociale media. Je wordt steeds meer geconfronteerd met het perfecte lichaam, waardoor een ongezonde obsessie met sporten kan ontstaan.
Gevolgen van een sportverslaving
Fysieke problemen en mentale klachten zijn veelvoorkomende gevolgen van een sportverslaving. Uiteindelijk kunnen deze klachten tot negatieve gevolgen in het sociale leven en functioneren leiden. Mensen kunnen uiteindelijk last van de volgende gevolgen krijgen:
- Overbelasting en (chronische) blessures
- Mentale problemen als angst, depressie en stress
- Eetstoornissen als orthorexia nervosa en bigorexia (overmatig bezig zijn met eet en sportgedrag)
- Verminderde prestaties op werk of school
- Verwaarlozen van sociale contacten en relaties
- Zelfopgelegde isolatie door het stellen van sporten en eten als hoogste prioriteit
- Verzwakt immuunsysteem
- Verstoorde hormoonhuishouding
Het herkennen van een sportverslaving
Aan de hand van verschillende signalen en symptomen kan je bij jezelf of bij anderen een sportverslaving herkennen. Bij vermoedens van obsessief gedrag omtrent sporten is het verstandig om naar een psycholoog te gaan. Zij kunnen je op professionele wijze helpen op een andere manier om te gaan met eventueel onderliggende problemen.
Mogelijke signalen van een sportverslaving zijn:
- Overmatig trainen en signalen van overbelasting, spierspanning en vermoeidheid negeren
- Zelfopgelegde isolatie om geen enkele training te hoeven missen
- Obsessie van eigen lichaam en prestaties (je bent nooit tevreden en wilt altijd beter)
- Angst en stress wanneer je een training mist
- Verstoord eetpatroon, zoals extreem gezond eten of anders eten wanneer je niet kunt trainen
- Afkickverschijnselen wanneer je langere tijd niet kan sporten. Denk aan prikkelbaarheid, concentratieproblemen en rusteloosheid
Behandeling sportverslaving
Veelal is een sportverslaving een mentaal probleem. Het probleem dat het extreme sportgedrag veroorzaakt, zal met behulp van een psycholoog moeten worden opgelost. Vaak geeft deze cognitieve gedragstherapie, waardoor je negatieve gedachtepatronen en emoties leert herkennen en veranderen. Groepstherapie kan worden ingezet om motivatie en steun te bieden door lotgenoten die iets soortgelijks hebben meegemaakt.
Als fysiotherapeut kan ik helpen om de lichamelijke problemen in kaart te brengen. Behandeling kan helpen om de lichamelijke klachten te verlichten of zelfs op te lossen. Dit is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van het probleem. Samen kunnen we kijken welke oefeningen aangepast kunnen worden, zodat de belasting op het lichaam verantwoord vermindert wordt. Wanneer je langere tijd in behandeling bent, kan een fysio ook een signalerende functie krijgen wanneer het fout dreigt te gaan.
Het voorkomen van een sportverslaving is beter dan het behandelen ervan. Houd altijd een gezonde balans tussen sportactiviteiten en andere activiteiten. Het beoefenen van verschillende sporten maar ook het uitvoeren van andere (sociale) activiteiten kan bijdragen aan het reguleren van een sportverslaving.
Tips voor het behouden van een gezonde relatie met sport zijn:
- Luister altijd naar je lichaam
- Neem rust wanneer nodig en wanneer het lichaam dit aangeeft
- Zorg voor balans in hobby’s, sociale contacten, sporten en ontspanning
- Haalbare doelen stellen die passen bij jouw niveau en conditie
- Voorkom blessures of verveling bij sporten door verschillende sporten te doen
- Loop je tegen mentale problemen aan? Blijf in gesprek met familie, vrienden of vraag hulp bij een professional
Heb jij blessures door een sportverslaving? Loop hier dan niet langer mee rond. Neem contact op voor een afspraak.